Bitwa o Bolonię, stoczona w kwietniu 1945 roku, była ostatnim wielkim starciem 2. Korpusu Polskiego we Włoszech. Żołnierze generała Andersa, walcząc u boku aliantów, odegrali kluczową rolę w zdobyciu miasta, kończąc tym samym swoja włoską epopeję. Ich bohaterstwo zostało okupione wieloma ofiarami, których pamięć do dziś czci się na cmentarzach wojennych rozsianych od Monte Cassino po Bolonię.

Polski Cmentarz Wojenny w Bolonii – San Lazzaro di Savena to największy z czterech polskich cmentarzy wojennych we Włoszech. We Włoszech znajdują się cmentarze wojenne, w Bolonii, Casamassima, Loreto i na Monte Cassino. Na cmentarzu w Bolonii pochowano 1432 żołnierzy 2 Korpusu Polskiego poległych w walkach na Linii Gotów, w Apeninach, nad rzeką Senio i przy wyzwalaniu Bolonii. Wśród poległych żołnierzy jest 57 grobów żołnierzy wyznania prawosławnego.

80 lat temu Polacy przynieśli wolność Bolonii, stolicy regionu Emilia – Romana, kluczowego miasta Północnych Włoch. Po ciężkich bojach nacierając wzdłuż starożytnej drogi Via Emilia w bardzo niekorzystnych warunkach terenowych i klimatycznych wyzwolili miasta Imola, Castel San Pietro Terme i Castenaso. Wczesnym rankiem 21 kwietnia 1945 r. żołnierze 9. Batalionu Strzelców Karpackich 2. Korpusu Polskiego wkroczyli do Bolonii owacyjnie witani przez miejscową ludność.

W żadnym z wyzwolonych przez żołnierzy gen. Andersa włoskich miast Polacy nie spotkali się z tak entuzjastycznym przyjęciem. Mieszkańcy Bolonii witali ich kwiatami i ściskali z radości na ulicach. Nad miastem, które praktycznie nie ucierpiało w wyniku działań wojennych zaczęła powiewać polska flaga, zatknięta na szczycie słynnej 97 – metrowej wieży – Torre degli Asinelli. Druga polska flaga powiewała na balkonie Pałacu Ratusza. Święto wyzwolenia Bolonii zbiega się ze Świętem Wyzwolenia Włoch, które obchodzone 25 kwietnia w rocznicę ogłoszenia powszechnego powstania jest jednym z dwóch najważniejszych świąt państwowych w Italii.

W tym roku Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych obchody 80. rocznicy wyzwolenia Bolonii wraz ze Świętem Wyzwolenia Włoch zorganizował w dniach 23 – 25 kwietnia. Z Prawosławnego Ordynariatu WP w uroczystościach wzięli udział Prawosławny Ordynariusz Wojskowy abp Jerzy Pańkowski oraz ks. płk Łukasz Godun i ks. płk rez. Aleksy Andrejuk.

Pierwszy dzień oficjalnej wizyty polskiej delegacji we Włoszech. rozpoczął się obok pomnika generała Władysława Andersa w Imoli. Uroczystość zgromadziła przedstawicieli władz włoskich i polskich, kombatantów, lokalnych działaczy, młodzież i harcerzy. Po oficjalnym rozpoczęciu głos zabrali reprezentanci strony włoskiej, którzy podkreślali znaczenie polsko-włoskiej przyjaźni i wspólnej historii, szczególnie zakorzenionej w czasach II wojny światowej.W imieniu polskiej delegacji głos zabrał Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, minister Lech Parell, który w swoim wystąpieniu oddał hołd żołnierzom 2 Korpusu Polskiego oraz wyraził wdzięczność lokalnym społecznościom za pielęgnowanie pamięci o polskich bohaterach. Do uczestników zwróciła się również Konsul Generalna RP w Mediolanie, Agnieszka Gloria Kamińska, podkreślając żywą obecność ducha solidarności między narodami.

O godzinie 12:00 w Castel San Pietro Terme ponownie zabrzmiał hymn Polski. W miejscu, gdzie polscy żołnierze forsowali rzekę Sillaro, odbyła się kolejna uroczystość upamiętniająca ich heroizm. Głos zabrał Michał Syska zastępca Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, który nawiązał do włoskiej gościnności i życzliwości, która objawia się także w kultywowaniu pamięci o polskich żołnierzach. Przypomniał również o ponad dwóch tysiącach Polaków, którzy we Włoszech znaleźli wieczny spoczynek i wyraził przekonanie, że ich ofiara nie poszła na marne. Jak powiedział: Polegli oni w słusznej sprawie, bijąc się o “wolność naszą i waszą”.

Po południu polska delegacja udała się do Castenaso, gdzie w towarzystwie władz miasta oraz mieszkańców odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej Pułkowi Ułanów Karpackich. Ci żołnierze, należący do elity 2 Korpusu Polskiego, odznaczyli się podczas kampanii włoskiej, niosąc nadzieję i wyzwolenie mieszkańcom wielu włoskich miast.

Podczas ceremonii głos zabrał Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, który podkreślił, że pamięć o tych wydarzeniach to nie tylko obowiązek, ale też zaszczyt dla współczesnych pokoleń. Przypomniał także o niezwykłej odwadze i elitarności Pułku Ułanów Karpackich:

Tablicę upamiętniającą Pułk poświęcili biskup polowy Wiesław Lechowicz, abp Jerzy Pańkowski, prawosławny ordynariusz wojskowy i ks. ppłk Tomasz Wola, czasowo pełniący obowiązki naczelnego kapelana ewangelickiego.

Drugi dzień wizyty polskiej delegacji we Włoszech rozpoczął się na placu Neptuna w Boloni, na który 80 lat temu, polscy żołnierze wkroczyli do miasta witani kwiatami jako wyzwoliciele. W obecności władz włoskich, mieszkańców Bolonii oraz kombatantów, dokonano uroczystego odsłonięcia tablicy upamiętniającej 2 Korpus Polski. Odsłonięcia dokonali Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, minister Lech Parell, Burmistrz Bolonii, Matteo Leppore. Udział w uroczystości wzięli także Chargé d’affaires we Włoszech, Ryszard Schnepf, Konsul Generalna w Mediolanie, Agnieszka Gloria Kamińska, Kombatanci, mieszkańcy miasta Bolonia, młodzież. Poświęcenia tablicy dokonali biskup Wiesław Lechowicz, abp Jerzy Pańkowski, i ks. ppłk Tomasz Wola. Po odsłonięciu tablicy w centrum Bolonii głos zabrał Szef Urzędu, przypominając bohaterstwo polskich żołnierzy.

Zgromadzeni Włosi dzielili się swoimi wspomnieniami, historiami rodzinnymi, opowiadanymi z pokolenia na pokolenie, a także wyrażali swoją wdzięcznośc wobec polskich żołnierzy. Należy nadmienić, iż podczas każdej uroczystości byli proszeni o modlitwę biskup polowy Wiesław Lechowicz, abp Jerzy Pańkowski, prawosławny ordynariusz wojskowy i ks. ppłk Tomasz Wola, czasowo pełniący obowiązki naczelnego kapelana ewangelickiego. Podczas wszystkich wydarzeń wręczone były odznaczenia państwowe – medale „Pro Bono Poloniae” i „Pro Patria”, które w tych miejscach, pamiętających historię wyzwolenia, nabrały jeszcze głębszej wagi. Na zakończenie uroczystości poszczególnych elementów polska orkiestra wojskowa z Torunia i chór Zespołu Reprezentacyjnego WP wykonywały pieśni wojskowe, a donośny śpiew chóru zwracał uwagę wszystkich uczestniczących w uroczystościach.

24 kwietnia, o godzinie 17:00, nad Polskim Cmentarzem Wojennym w Bolonii odbyła się centralna uroczystość. Wśród białych krzyży, pod którymi spoczęło 1432 żołnierzy 2 Korpusu Polskiego, polski hymn zabrzmiał wyjątkowo wzruszająco i dumnie, przypominając o odwadze polskich żołnierzy, ich poświęceniu i walce o wolność.

Uroczystości rozpoczęła Msza Święta, odprawiona w intencji poległych przez biskupa polowego Wiesława Lechowicza w asyście kapelanów. Na zakończenie nabożeństwa modlitwy w intencji poległych wznieśli abp Jerzy Pańkowski, prawosławny ordynariusz wojskowy i ks. ppłk Tomasz Wola, czasowo pełniący obowiązki naczelnego kapelana ewangelickiego. Następnie głos zabrała Marszałek Senatu, Małgorzata Kidawa-Błońska, która mocno zaznaczyła potrzebę pamięci o polskich żołnierzach, walczących solidarnie o wolność Polski.

Głos zabrał również Szef Urzędu, minister Lech Parell, który przypomniał o szlaku bojowym, jaki na ziemi włoskiej przeszli polscy żołnierze, zanim dotarli do Bolonii: Minister wyraził także ubolewanie, iż mimo tak heroicznej postawy i sukcesów na froncie, nie udało im się triumfalnie powrócić do Polski, bo choć niektórzy wrócili do kraju, wielu zdecydowało się pozostać poza granicami.

Święto wyzwolenia Włoch – jedno z dwóch najważniejszych świąt włoskich, ustanowione zostało na pamiątkę wydarzeń, które rozegrały się pod koniec kwietnia 1945 roku w Bolonii i innych miastach północnych Włoch. Wydarzeń, w których tak wielką rolę odegrali nasi Rodacy. Wręczono medale za zasługi w kultywowaniu pamięci o roli polskich żołnierzy, walczących we Włoszech. Odczytana została również odezwa Dowództwa Garnizonu Warszawa – wezwanie do pamięci o bohaterach 2 Korpusu.Uroczystość zakończyło złożenie wieńców i kwiatów. Kombatanci raz jeszcze przeszli alejkami polskiego cmentarza wojennego – w milczeniu oddając cześć kolegom, którzy oddali życie, walcząc w duchu motta “Za wolność naszą i waszą”.

W ostatnim dniu odbyły się równolegle dwie bardzo ważne uroczystości. Jedna to oficjalne uroczystości włoskie upamiętniające wyzwolenie Bolonii. Równolegle na Polskim Cmentarzu Wojennym w Bolonii sprawowana była Boska Liturgia Paschalna. Sprawował Liturgię Prawosławny Ordynariusz Wojskowy abp Jerzy Pańkowski, któremu asystowali ks. płk rez. Aleksy Andrejuk oraz ks. płk Łukasz Godun. Chrześcijanie przeżywają Tydzień Paschalny. Liturgia miała w pełni wyraz paschalnego przebiegu. Ordynariusz podczas Liturgii szczególnie zanosił modlitwę za poległych na tym cmentarzu oraz innych miejscach spoczynku. W uroczystości wzięli udział duchowni uczestniczący w tej delegacji, generałowie, oficerowie, przedstawiciele UdSKiOR oraz przedstawiciele rodzin kombatantów. Była to po raz pierwszy odprawiona prawosławna Boska Liturgia na Cmentarzu w Bolonii. Po nabożeństwie jeden z uczestników powiedział, że tych 57 prawosławnych żołnierzy 80 lat czekało na ten wyjątkowy dla nich moment. Ordynariusz dokonał poświęcenia grobów poległych pozdrawiając słowami „Chrystos Woskresie, Chrystus Zmartwychwstał!” Na stronie internetowej napisano Urzędu „To była wyjątkowa chwila duchowego skupienia, modlitwy i refleksji nad ofiarą życia złożoną na włoskiej ziemi.”

Była to pielgrzymka pełna wspomnień, żywych wspomnień, hołdu poległym, wielkiej modlitwy oraz spotkań z ludźmi, których pamięć łączy narody i jest świadectwem polsko-włoskiej przyjaźni.